Bongerd Groote Veen

De hoogstamboomgaard gelegen tussen de Burgemeester Legroweg en de Veenweg in de gemeente Tynaarlo draagt de naam : Bongerd Groote Veen. Nadat op 11 november 1995 de eerste boom werd geplant ontstond al snel de behoefte om aan deze aanplant een passende naam te geven. Het moest een naam worden die in relatie stond met de ligging en omgeving van de boomgaard. We hebben de hulp ingeroepen van de heer Hack die in deze zaken zeer deskundig is. Zijn onderstaande verhaal kan ik U warm aanbevelen.

Het Grote Veen, van woeste grond tot woongebied
Wie op oude kaarten het Grote Veen zoekt heeft het niet moeilijk. Een lange, kaarsrechte weg in het oostelijk deel van de gemeente: de kerkweg van Lemferdinge. Dat is het hartje van het Grote Veen, dat eeuwenlang één der grote heidevelden binnen onze gemeentegrenzen heeft gevormd. Het heideveld is verdwenen, ten dele volgebouwd. Maar die lange, kaarsrechte weg is er nog altijd. Het is de Duinerlaan en de voortzetting hiervan naar de Vosbergerlaan via twee zandwegen, die van elkaar gescheiden worden door de Burgemeester Legroweg. Vele honderden jaren lang was dit Grote Veen een barrière voor de bewoners van Paterswolde. Als zij naar De Punt wilden waren zij aangewezen op de Vosbergerlaan die ter hoogte van de Kerklaan van Oosterbroek op de zandweg naar De Punt uitkwam. Een directe noordwest-zuidoost verbinding kreeg pas in 1938 zijn beslag. Toen werd de Burgemeester Legroweg aangelegd.

Het Grote Veen vormt een kleine inzinking in de zogenaamde Tynaarlo-rug die door onze gemeente loopt en die begrensd wordt door de beekdalen van Drentse Aa en het Eelderdiep. Het hoogteverschil moeten we ons vrij beperkt voorstellen. Op de topografische kaart van 1991 zien we dat de rand van het Grote Veen praktisch samenvalt met de hoogtelijn van 2.5 meter, terwijl het hart van het Grote Veen op 1.8 meter ligt. Een hoogte verschil van 70 centimeter is echter wel merkbaar als je bijvoorbeeld via de Oranjelaan naar de Bähler Boermalaan fietst.

De oudste kaart
De oudste kaart van het Grote Veen dateert uit 1693. Het is zonder meer een belevenis als je deze kaart van driehonderd jaar oud, op perkament getekend, in handen mag houden. Boven de kaart staat "Het Grote Veen bij Eelde." met één o. Linksboven wordt vermeld dat deze kaart is getekend door W.Ketel op 12 oktober 1693. Ongetwijfeld zal de heer Ketel deze kaart op één dag hebben getekend maar de voorbereidingen zullen wel wat meer tijd in beslag hebben genomen. Want het nauwkeurig opmeten van dit ontoegankelijk gebied in de toentertijd geldende dagmaten en roeden was geen sinecure. Links van de kaart wordt aangegeven dat de heer Willem Atlas, wel een heel toepasselijke naam voor een landmeter, in 1739 "de slagen weder van nieuws afgemeten en afgemerkt" heeft.

Om de oriëntatie iets te vergemakkelijken zijn de grenzen van het Grote Veen met de huidige straatnamen aangegeven. De punt van de kaart ligt bij "De Kei". Naar het oosten krijgen we eerst de Bähler Boermalaan, die overgaat in de Vosbergerlaan en die weer in de Weeakkerweg. In gedachten steken we Burgemeester Legroweg over, volgen de Veenweg, Wolfhorn, Schoollaan, een stukje Raadhuislaan en de Hoofdweg en we zijn weer terug bij het uitgangspunt.

Het gehele gebied is 65 hectare groot en is verdeeld in zogenaamde slagen, strokenland waarvan de eigenaar is vermeld. In het noordelijkste deel lezen we "het Brink", deze strook zou eigendom kunnen zijn van de Eelder Marke. Het stuk waar de Duinerlaan doorheen loopt is eigendom van "De Schulte" oftewel de burgemeester van Eelde. Dan volgen de namen Venders, Welevelts, Sijgers en Mepschen. De laatste drie zijn verbonden met havezaten in Eelde. Het is typerend dat dit heideland niet, zoals in andere Drentse gemeenten, in zijn geheel eigendom is van de Eelder Marke. Ook hier blijkt weer de uitzonderingspositie van Eelde met zijn vele Havezaten.

De kaart van 1832
Bekijken we de kadastrale kaart van 1832 dan blijkt vooral de eigendomssituatie te zijn veranderd. Van de 65 hectare is nu bijna 43 hectare eigendom van de gemeente Eelde. De rest, in het zuidelijke gedeelte van het Grote Veen, is verdeeld onder 6 boeren uit de gemeente Eelde en één particulier, namelijk de heer Gasinjet van Vennebroek uit Paterswolde. Kennelijk heeft de gemeente het marke-land en het schulteland overgenomen en hebben de bekende families hun eigendom afgestoten. Wat het gebruik van het land betreft is er in deze honderdveertig jaar waarschijnlijk weinig veranderd. Het Groote Veen, nu met 2 o`s geschreven, is nog steeds heideland, waar turf wordt gestoken en waar boeren hun schapen laten grazen.

04.04.2010